SULTAN II.ABDÜLHAMİD HAN TUĞRALI YILDIZ PORSELEN TABAK

“Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu”

19.Yüzyıl. Osmanlı. “Ay-Yıldız” imalat damgalı. “Sene 1312 / 5” tarihli. “Ser mücellid-i Hazreti Şehriyari” yapımı. Sultan II.Abdülhamid Han dönemi. Saray işi, Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu özel üretimlerinden. Merkezinde altın ile çekilmiş “Sultan II.Abdülhamid Han” tuğrası ve “el-Gazi” mahlası yer almakta. Yoğun altın yaldız ile Rumî üslubu tezyinatlı, çevresi halkâr bordürlü, altın konturlu. Beyaz hamurlu, beyaz astarlı, şeffaf sırlı. Yuvarlak formlu, halka dipli, hafif çukur gövdeli, dışa dönük kenarlı. Eserin “Ser mücellid-i Hazreti Şehriyari” imzalı tıpkı benzeri Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonu’nda, görseli ise “Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri” kitabının 353. Sayfasında yer almaktadır. Fevkalade kondisyonda. Türk Porselen Sanatı’nın benzer örnekleri “Saray Koleksiyonları”nda yer alan yüksek kıymette ele geçmez müzelik şaheseridir.

Referans: Porselencilik Tarihi, 1941 / Hüseyin KOCABAŞ (Sayfa:116)
Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri, 2015 / Hülya Kalyoncu (Sayfa:353)

Çap: 24 cm.

Türk Çini Sanatı’nı canlandırmak, yeni bir yön ve hız vermek amacıyla Sultan II. Abdülhamid Han tarafından 1891 yılında Yıldız Sarayı bahçesinde Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu kurulmuştur. Hemen üretime başlayan Fabrika, 1894 depreminde zarar görmüş, aynı yıl İtalyan Mimar Raimondo d’Aronco’ya adeta yeniden yaptırılmıştır. Fabrika’nın kuruluşunda gerekli olan ileri teknoloji, her türlü malzeme ve kalıp Fransa'daki Sèvres ve Limoges fabrikalarından getirilmiştir. Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu’nda üretilen eserlerin tümünde fabrikanın orijinal amblemi olan “Ay-Yıldız” damgası yer almaktadır. Damganın hemen altında eserin hangi yılda üretildiği yazar. Hereke Fabrikası gibi bir imparatorluk fabrikası olan Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu’nda üretilen porselenler, öncelikli olarak son dönem saray, köşk ve kasırların dekorasyonunda kullanılmış ve armağan olarak yabancı hanedanlara sunulmuştur. Fabrikada birçok yerli ve yabancı sanatçı çalışmıştır. Bu sanatçıların en önemlilerinden biri olan Halid Naci, padişah tarafından yetiştirilmek üzere Sèvres Porselen Fabrikası'na gönderilmiştir. Fabrikanın kurulduğu ilk yıllarda üretilen eserler, form ve bezeme açısından Fransız porselenlerinin etkisindedir. Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu’ndaki üretim, 1909 yılında, Sultan II. Abdülhamid’in tahtan indirilmesiyle durdurulmuştur. Bu dönemde Müze-i Hümâyûn Müdürlüğü'ne bağlanan fabrikanın yeniden üretime geçmesi için Müze-i Hümâyûn’un müdürü olan Osman Hamdi Bey girişimlerde bulunmuştur. 1910 yılında Osman Hamdi Bey'in ölümüyle Halil Edhem Bey, Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu'nu yeniden çalıştırma hazırlıklarına başlar ve 1911 yılında fabrikada yeniden üretime geçilir.