MÜZELİK ve KOLEKSİYONLUK ESERLER MÜZAYEDESİ | 25
- Kategori: Hat
OSMANLI 19.YÜZYIL SARAY İŞİ “EDİRNEKÂRİ” SULTAN II.MAHMUD’UN OĞLU ŞEHZADE MEHMED’İN DOĞUMU İLE İLGİLİ HAKKAKZADE MUSTAFA HİLMİ EFENDİ KETEBELİ (VİLÂDETNAME) TARİH MANZUMESİ
"TARİH-İ ŞEHZADE-İ SULTAN MEHMET"
19.Yüzyıl başı. Osmanlı. Saray işi. Edirnekâri. Sultan II.Mahmud Han (1808-1839) dönemi. Saray Hattatı Hakkâkzade Mustafa Hilmi Efendi ketebeli. Şehzade Mehmed’in doğumu için yazılmış “Tarih-i Şehzade-i Sultan Mehmet”, Hilye-i Şerife formunda tasarlanmış. El çekme, stilize lalelerle tezyinli, tempera ve altın yaldız bezemeli. Taç bölümü ve merkezdeki metnin çevresi zerendud tekniği ile (altın ile) celi sülüs hatla “Tarih-i Şehzade-i Sultan Mehmet, İbn-i Sultan Mahmud Han-ı Adli el-Gazi el-Mücahit fî sebîlillah veffek Allahu Teâlâ fi …” yazılı. Müstesna eserin merkezinde ise ahşap üzerine yapıştırılmış aharlı ve nohudi kâğıt üzerine is mürekkebi ve nesih hatla şehzadenin doğumu için yazılan “Vilâdetname” yer almakta, satırların araları altın beynessütur ile bezenmiş. Vilâdetname’de “Sultan Mehemmeddir benam, Şehzade-i vala-nijad” beyitini takiben şehzadenin Kuran-ı Kerim’in nazil olduğu ayda doğduğu belirtilmektedir. Özel yapılmış çerçevesi içerisinde. Emsaline bugüne kadar rastlanılmamış, ele geçmez ve paha biçilmez müzelik eserdir.
Ölçüler: 100 x 40 cm.
Çerçeve Ölçüsü: 120 x 70 cm.
Viladetname; Şükür-ü sipah olsun sana eyvah-i bihayril murat / İhsanın daima müzdade bir cümle ibat / İnamı tamm bigüman dünyayı kıldı samdan şahen önce oldu yine halk cihan dilhuş / Ve mesruril fuad / Şahen sehi alem cenah mahmud-i han-ı daatkar sab eyledi / Anillah bir vakfı dilhavahut müracaat zirli ilahi müstean odur mülazi bi kesan her pisesi emaurl eman / Endişesi adli ile dahi şol rütbede Ruşen dil-i mati kalbi münceliyim fikri / Dakiki bir kılıter yahut eyler itimat ömrü hümayunu füzenede hüda hayrün / Ekdardan olan Masun olan ol saliki rahi reşad yani ona rabbil enam verdi yine bir mahi tam-ı sultani muhabbettir / Benam şehzade-i vala Nejat olmah de kuran nüzul etmişti bi şekkül zühul doğdu ham namı resul dilgan-ı cavi oldu küşat da serbeser mahisiyam-ı eyyam-i ilk oldu bi tamam / Lütf eyleyip ola yemam saimlari hep kıldı şaad / Salı günü nisbi nehat olmuş idi husudi var envarını etti nişan ol mahi pakizede Nihat bulsun o nüshet ettiğimiz dünden güne neşvu nema handan olsun daima / hak ömrüne ede Nejat şakirdeki bu tesbihi tam adlidan oldu meh gibi nur-i Muhammed müstefat / Hamdenali li rabbil alemin Ahmedu beda sebis savimin levh felahun alel felal ayneki nisri habibi teala cümle fihi kebhedu ve sema mühemma lizake velihidi bi kasdi ellezi fihi yevmedi fehümrehül hallagu örmen mutevellen meal ihveten ebrari fihi müserretin feyerrehu bi maliki sülbü Mahmuden sevegna mücemmin ve emrün mühennedü ve tansidür emali fihi lifaklihe gayril devleti meyyedü dainnete ya vessafü fethü lehü hayrin feinne zikrihi leyse yen fedü feshane anil ekdar / İyyahü bütün vesellemahül velev azimül müemmet cedü veha ena şakirün kelimü dü aleykim fesellu minküm nazraten teferrücüdü vechi bi tarihin itmame teammeten semen nesli Mahmud edae muheme.
Hakkakzade lakabı ile meşhur olan Mustafa Hilmi Efendi, sülüs ve nesihi Laz Ömer lakabı ile tanınan Ömer Vasfi Efendi’den öğrenmiştir. 1819 da Fatih’de Nakşıdil Valide Sultan, daha sonra Sultan Mahmut Türbesi civarındaki Bezmialem Valide Sultan Mektebi’nde hoca idi. Habib Efendi “Hat ve Hattatan” kitabında Hakkakzade Mustafa Hilmi’nin Sultan Mahmut’un iltifatına mazhar olduğunu, onun emri ile 3 kuran yazdığını ve Saray Hattatı olduğunu belirtmektedir. 1851 tarihinde vefat eden önemli hattat Taksim civarındaki Ayazpaşa Kabristanına gömülmüştür. Millet Kütüphanesinde yer alan Mizan’ül Hat adlı yazma eseri çok meşhurdur.
OSMANLI 18.YÜZYIL “SARAY İŞİ” SULTANİ TILSIMLI GÖMLEK
18.Yüzyıl. Osmanlı. Saray işi. Sultani özelliklerde. Osmanlı Sultanı ve Şehzadesi için sarayda özel olarak (savaşta korunmaları ve galip gelmeleri, hastalıkta şifa bulmaları veya nazarlardan korunmaları için) üç, dört yıl gibi uzun bir çalışmanın eseri olarak Saray Âlimi (yazılacak olan ayet ve duaların tespiti için), Saray Müneccimi (ayın eşref saatlerini ve uğurlu günleri tespit için), Saray Hattatı ve Saray Terzisi tarafından özel olarak yapılmış. Aharlanmış kumaş üzerine ön ve arka yüzü ile kolları da dâhil simli cetveller ile kaytanlanmış “41” adet kartuş içerisine camilerde biriken “İS”lerden üretilmiş siyah mürekkep kullanılarak Saray Hattatı tarafından sülüs hat ile Besmele, Ayetel Kürsi, Fetih Suresi, Kuran-ı Kerim’den şifa ayetleri, Esma-ül Hüsna (Allah’ın 99 ismi), Kelime-i Tevhid ve Ashab-ı Kehf’in isimleri (Yemliha, Mekselina, Mislina, Mernuş, Debernuş, Şazenuş, Kefeştatayyuş ve köpekleri Kıtmir) yazılmış. Saray Terzisi tarafından kruvaze biçiminde kapanan, kısa kollu, yuvarlak yakalı, içi astarlı ve etrafı yeşil fitilli olarak tasarlanmış ve dikilmiş. Sarayda bu gömlekler yedekleri ile yapılır ve sadece bir kere kullanılırdı. Fevkalade kondisyonu ile dikkat çeken eserde sadece bir kere kullanılmış ve itina ile günümüze kadar saklanmıştır. Özel yapılmış çelik tabanlı pleksiglas müze teşhir standı ile birlikte. Türk İslam Sanatı’nın müzelik eser statüsünde son derece önemli ve ele geçmez bir örneğidir.
Referans: Eserin tıpkı benzerleri (muhtemelen yedekler) “Türk ve İslam Eserleri Müzesi Koleksiyonu” ve “Ekrem Ayverdi Koleksiyonu”nda bulunmaktadır. Eser “Sadberk Hanım Müzesi Kubbealtı H.A Koleksiyonu” adlı kitabın 70. Sayfasında (Eser No:34) yer almaktadır.
Ölçüler: 77 x 50 cm.
Eserde tercih edilen “41” sayısı tılsım amaçlıdır. “41” en büyük sayıdan bile 1 fazlaya işarettir. 40 sayısı âdet ve geleneklerde çoğunluğu bildiren işlerde asgari en büyük sayıyı temsil eder. İnanışa göre bazı sure ve dualar “41” kere okunursa çocuk hastalıklardan, beladan korunur, şifa bulur, gam, keder ve sıkıntı kalmaz, sihir ve büyü tesirsiz hale gelir, şeytandan korunulur ve peygamber gece rüyada görülür. Numerolojide ise “41” cennet kuvvetleri tarafından gönderilen mistik ve güçlü sayılardan biridir. Pozitif enerjiyi ve mücadeleyi temsil eder, size inanan cennetsel kuvvetler olduğu anlamına gelir.
OSMANLI 19.YÜZYIL ALTIN TEZHİPLİ KUR’AN-I KERİM / HİCRİ 1240
19.Yüzyıl ortası. Osmanlı. Hicri 1240 tarihli, “Es-Seyyid Ali es-Sururi” ketebeli. Klasik tezhipli, altın cetvelli, altın duraklı. Her sayfası 15 satır. Orijinal şemseli deri cildinde. Türk Hat Sanatı’nın koleksiyonluk bir örneğidir.
Ölçüler: 17 x 11 x 4 cm.
İRAN 19.YÜZYIL "HAMİ" ve "LALE REFİ'İ" KETEBELİ HATEMKÂRÎ ÇERÇEVELİ HAT LEVHA
19.Yüzyıl. İran, İsfahan. Hicri 1288 tarihli. Çift ketebeli. Hat “Hami”, süslemeler ise “Lale Refi’i” imzalı. Müstesna eserin taç bölümünde “Besmele-i Şerif”, çevresinde ise “Âyetü’l-Kürsi” yazmakta. Âyetü’l-Kürsi Bakara suresinin 255. ayetinde yer almaktadır, içinde Allah’ın kürsüsü zikredildiği için “Ayetü’l-Kürsi” adıyla anılmaktadır. Eserin merkezinde tezhip ve minyatür sanatının zirvesi “Lale Refi’i” imzalı çalışma yer almaktadır. Orijinal “Hatemkârî” işçilikli çerçevesi içerisinde. Fevkalade kondisyonda. Üst seviye sanatsal özellikleri ile ön plana çıkan, ele geçmez koleksiyonluk eserdir.
Ölçüler: 40 x 30 cm.
OSMANLI 19.YÜZYIL “MEVLEVİ” HATTAT TAKIMI
19.Yüzyıl. Osmanlı. Eski Türkçe ile “Hamdullah el-Mevlevi” ibareli. Altın kakma hattat makası, usta damgalı fildişi saplı kalemtraş ve fildişi yalın maktadan oluşan tam takım. Hattat makasının bronz sap kısmı sülüs müsenna hat/aynalı yazı ile Esma’ül Hüsna’dan (Allah’ın 99 ismi) “her türlü zorlukları kolaylaştıran, darlıktan kurtaran” anlamında Eski Türkçe ile “Ya Fettah” ibareli. Yüzeyi kakma tekniğiyle altın kullanılarak çok zarif stilize floral tezyinatlı ve Türk Kültürü’nde önemi büyük “Hayat Ağacı / Selvi” dekorlu. Hattat, müzehhip ve musavvirlerin büyük tabakalar halindeki kâğıtları istenilen kıt’ada düzgün kesebilmeleri için üretilmiş makasların nadir görülen “Ya Fettah” ibareli örneği. Usta damgasına sahip fildişi saplı kalemtraş ise gümüş kakma ile sahibinin adı Eski Türkçe “Hamdullah el-Mevlevi” ibareli, fildişinden yapılmış yalın maktası ile birlikte. Takım olarak zor tesadüf edilen yüksek kıymette koleksiyonluk eserlerdir.
Makas uzuluğu: 26 cm.
Makta uzunluğu: 14 cm.
Kalemtraş uzunluğu: 19 cm.
